Boże Narodzenie w Portugalii - szopka bozonarodzeniowa
Życie w Portugalii

Jak wygląda Boże Narodzenie w Portugalii?

Dorsz, Bolo-Rei i pieczona ośmiornica to główni bohaterowie portugalskiego stołu świątecznego. Jeśli dodamy do tego pokaźną rodzinę oraz bogato rozświetlone miasta i miasteczka, otrzymamy realistyczny obraz Świąt w wydaniu portugalskim.

Czego jeszcze można się spodziewać w tym czasie? Jakie jest portugalskie Boże Narodzenie?

Brak śniegu i mrozu Portugalczycy nadrabiają świątecznym klimatem – co robią, aby poczuć magię Świąt? 

Przeczytaj także ten wpis: Czy w Portugalii pada śnieg? >>>

Wszechobecne oświetlenie świąteczne

Atmosferę Świąt Bożego Narodzenia w Portugalii, jak w wielu innych krajach, zwiastują ozdoby świąteczne w sklepach i galeriach handlowych. W Portugalii pojawiają się nawet przed 1 listopada, a ich kulminacja następuje na początku grudnia i trwa przez cały okres świąteczny.

W grudniu ozdoby bożonarodzeniowe obecne są nie tylko w witrynach sklepów. W wielu miejscowościach pojawiają się przepiękne światełka i ozdoby świetlne pod postacią gwiazd, aniołków i dzwonków. Oświetlane są drzewa, fronty domów, kościoły, alejki parkowe i ulice miast.

Boże Narodzenie w Portugalii - oswietlenie
Nawet małe miasteczka dekorowane są fantazyjnie i "na bogato"

Należy podkreślić, że takie dekoracje umieszczane są nie tylko w większych miastach. W mniejszych miejscowościach oraz na wsiach także odnajdziemy bogate oświetlenie świąteczne. Trzeba przyznać, że Portugalczycy starają się maksymalnie oddać atmosferę świąt i wychodzi to naprawdę bajecznie.

Pomimo że raczej nie znajdziemy tutaj śniegu (jest za to deszcz, dużo deszczu…), to wszechobecne światełka (port. Luzes de Natal) sprawiają, że naprawdę można poczuć atmosferę Bożego Narodzenia. Często obecne są także największe hity świąteczne puszczane z miejskich głośników. Te zabiegi gwarantują świąteczną atmosferę, mimo braku mrozu i śniegu!

Ciekawostka? Domy i ogrody nie zawsze są dekorowane, o wiele większy nacisk kładziony jest właśnie na dekoracje świąteczne publicznych miejsc.

Boże Narodzenie w Portugalii - dekoracja domu
Świąteczna dekoracja w starej kamienicy

Które miejsce w Portugalii jest szczególnie warte zobaczenia podczas Świąt? Cabeça – Aldeia de Natal!

To miejscowość położona w górach Serra da Estrela, która w okresie świątecznym przemienia się w wyjątkową na skalę kraju Wioskę Bożonarodzeniową. Wszystkie ozdoby świąteczne wykonane są tu w 100% z naturalnych materiałów. Oficjalna strona opisująca wydarzenia w wiosce znajduje się tutaj.

Przeczytaj także wpis: Cabeça – świąteczna wioska portugalska >>>

Boże Narodzenie w Portugalii a fajerwerki

Wszystkie święta w Portugalii muszą zostać okraszone fajerwerkami (port. fogos de artificio). Fajerwerki w tym kraju obecne są przez cały rok, a niektóre przypominają istne bomby, a nie pokazy świetlne.

Nie wiem, z jakiego powodu są tak bardzo zakorzenione w portugalskiej mentalności. Jedno jest pewne: także w grudniu można się spodziewać wybuchów – nie tylko w Sylwestra. Czy nam się to podoba, czy nie.

Portugalskie szopki bożonarodzeniowe

W wielu miejscowościach w okresie świątecznym można podziwiać szopki (port. Presépio de Natal), które najczęściej są żywe. Znajdziemy w nich Józefa i Maryję oraz mnóstwo zwierząt: od osiołków, przez kozy, baranki, kury i krowy.

Boże Narodzenie w Portugalii - żywa szopka - krowa
Żywa szopka bożonarodzeniowa
Boże Narodzenie w Portugalii - Presepio
Presépio, czyli szopka
Boże Narodzenie w Portugalii - szopka
Presépio de Natal - świąteczna szopka w stylu portugalskim

Na północy Portugalii, zaledwie 10 km od Bragi, warto zobaczyć Presépio ao Vivo de Priscos, czyli ogromne miasteczko-szopkę. Jest to największa w Europie żywa szopka.

W Priscos znajdziemy mnóstwo zwierząt, pokazy rzemieślnicze, aktywności dla dzieci i dorosłych oraz biblijne sceny. To wspaniały pomysł na spędzenie wolnego dnia w bożonarodzeniowej atmosferze.

Boże Narodzenie w Portugalii - żywa szopka
Żywa szopka w Priscos obok Bragi
Chętni mogą ogrzać ciało mocniejszym trunkiem serwowanym w karczmie zlokalizowanej na terenie miasteczka-szopki w Priscos

Sztuczne lodowiska

Bardzo popularne, szczególnie wśród najmłodszych, są sztuczne lodowiska o niewielkich rozmiarach. Umieszczane są najczęściej w centralnej części miejscowości, na rozświetlonym światełkami placu.

Choinka po portugalsku

Choinka w Portugalii (port. Árvore de Natal) zawsze jest sztuczna i raczej niewielka. Nie ma tutaj tradycji dekorowania żywych drzewek, choć ostatnimi laty w większych sklepach można upolować te żywe i pachnące. Kupują je jednak głównie obcokrajowcy, Portugalczycy tradycyjnie stawiają na choinki sztuczne.

Co jeszcze wyróżnia portugalską choinkę? Ozdoby choinkowe są wykonane z różnych materiałów – najczęściej z plastiku – na próżno natomiast szukać bombek szklanych. Te w Portugalii w ogóle nie są znane. Nie znajdziemy tu też fabryki bombek.

Co jeszcze warto wiedzieć? Portugalska choinka ubierana jest o wiele wcześniej niż polska. Drzewka można ubierać już na początku grudnia, a rozbierane są zaraz po święcie Trzech Króli.

Ozdoby świąteczne, oprócz wspomnianych powyżej szklanych bombek, są bardzo podobne do polskich. Choinka przystrajana jest w gwiazdy, wstążki, bombki, aniołki, kolorowe łańcuchy i światełka.

Żywe drzewko choinkowe w portugalskim supermarkecie - bardzo rzadkie znalezisko
Boże Narodzenie w Portugalii - portugalska choinka
Typowa portugalska choinka

Świąteczne zwyczaje w Portugalii – jak przebiega Wigilia i Boże Narodzenie?

Boże Narodzenie w Portugalii znacznie różni się od polskich Świąt. Co warto wiedzieć? 

Jak długo trwają Święta Bożego Narodzenia w Portugalii?

Święta w Portugalii trwają dość krótko. Bo tylko dwa dni: 24 grudnia – Wigilia (dzień pracujący) i 25 grudnia – Boże Narodzenie (święto państwowe).

26 grudnia to natomiast zwykły dzień, w którym wszyscy wyruszają do pracy – chyba że wezmą dodatkowe wolne lub mają to szczęście, że pracodawca zarządzi dni wolne dla całego zakładu (tak dzieje się najczęściej np. w fabrykach).

O Natal do Bananeiro – rozgrzewka przed Wigilią z bananem i Moscatelem w dłoni

Spędzając Święta na północy Portugalii, w Bradze, obowiązkowym zwyczajem przed kolacją wigilijną jest Bananeiro. Mnóstwo ludzi udaje się w tym czasie do centrum Bragi, aby wypić lampkę wina Muscatel i zagryźć go bananem (port. banana com moscatel).

Obowiązkowy przystanek przed Wigilią w Bradze - Natal do Bananeiro

Najbardziej tradycyjnym miejscem do kultywowania tego zwyczaju jest Casa das Bananas, jednak równie dobrze możemy zakupić trunek i banana w innym miejscu. Miasto przed Wigilią pęka w szwach i w tej radosnej atmosferze wszyscy życzą sobie wesołych świąt, aby następnie udać się na wieczerzę z rodziną.

Dlaczego akurat moscatel i banany? Skąd wzięła się ta tradycja? „Święta Bananeiro” (port. Natal do Bananeiro) na ulicach Bragi obchodzone są już od ponad 40 lat. Wszystko zaczęło się od spotkania kupców – 24 grudnia po południu. To właśnie wtedy na ulicy Rua do Souto pod drzwiami numeru 26 życzyli sobie i przechodniom „Wesołych Świąt” w towarzystwie wina Moscatel i bananów.

Z roku na rok wydarzenie stawało się coraz liczniejsze – zaproszenia na przedświąteczne spotkanie przekazywane były z ust do ust kolejnym osobom. Dziś Bananeiro to już przedwigilijna tradycja, którą wiele osób kultywuje rokrocznie. To obowiązkowy przystanek przed udaniem się na Wigilię w Bradze.

Moscatela i banana można dostać w wielu lokalnych knajpkach w Bradze, nie tylko w Casa das Bananas

Jak przygotować się na Bananeiro? 4 wskazówki Portugalczyków!

  1. W Wigilię, 24 grudnia, nie zapomnij przygotować wszystkiego nieco wcześniej. Uszykuj bacalhau (dorsza), tradycyjne słodycze i zastaw świąteczny stół. Dzięki temu po południu będziesz mógł na spokojnie wybrać się na Bananeiro.

  2. Możesz zabrać ze sobą własny ekwipunek: butelkę Moscatela pod pachą i banana w ręce. W przeciwnym razie weź ze sobą portfel – składniki zakupisz na miejscu np. w Casa das Bananas.

  3. Spakuj parasol do torebki lub plecaka. W końcu to Braga – prawdopodobieństwo pojawienia się tu deszczu jest naprawdę wysokie. Lepiej być przygotowanym.

  4. Niech nie opuszcza Cię dobry humor! Z bananem lub bez, z Moscatelem lub o suchym pysku, najważniejsze to być w tym czasie „Bem disposto”, czyli po prostu, by dobrze się bawić w gronie najbliższych osób.
Boże Narodzenie w Portugalii - Moscatel i banany
Moscatel i banany - podstawowy ekwipunek mieszkańca Bragi w Wigilię

Jak wygląda portugalska Wigilia?

Wigilia (port. Consoada, A Ceia de Natal) w kraju odkrywców zaczyna się wieczorem i ma niewiele wspólnego z jej polskim odpowiednikiem. Nie znajdziemy tu sianka pod stołem, opłatka, kolęd, karpia czy śledzi.

Portugalskie potrawy wigilijne oraz sposób ich podania są zupełnie różne. Na stole najpierw pojawiają się przekąski (port. petiscos), następnie serwowane jest danie główne, desery, owoce, a na końcu kawa.

Podczas Wigilii w wydaniu portugalskim raczej nie odnajdziemy żadnych typowych zwyczajów – sama kolacja pozbawiona jest swoistej wzniosłości i uroczystego charakteru.

Najważniejszym punktem jest po prostu wspólne biesiadowanie, a domowników może być naprawdę sporo. Portugalskie rodziny są zazwyczaj bardzo liczne, do stołu może zasiadać co najmniej 15 osób (jak nie więcej!). Podczas Wigilii portugalskiej najważniejsza jest rodzina i wspólne spędzanie czasu

Co natomiast łączy Portugalczyków i Polaków w tym dniu? Bez wątpienia można wskazać dwa zwyczaje.

  1. W obu krajach popularne jest otwieranie prezentów od św. Mikołaja, które gromadzone są pod choinką lub w skarpetach przy kominku.
  2. O północy Polacy idą na Pasterkę, a Portugalczycy na Missa do Galo, czyli w dosłownym tłumaczeniu Mszę Koguta.

Jedna z legend mówi, że to właśnie kogut swoim donośnym głosem 24 grudnia o północy zwiastował nadejście Mesjasza, Jezusa Chrystusa.

Inne wytłumaczenie nazwy Missa do Galo wiąże się z późną porą mszy – kiedy wszyscy rozchodzą się do domów po nabożeństwie, na dworze już świta, a koguty pieją na powitanie nowego dnia.

Boże Narodzenie w Portugalii

Podobnie jak w Polsce, Dzień Bożego Narodzenia – 25 grudnia – to czas spędzany z rodziną. Upływa leniwie, rodzinnie i syto. Najważniejszy jest świąteczny obiad (port. Almoço de Natal). W tym czasie można się spodziewać odwiedzin rodziny i bliskich znajomych.

Boże Narodzenie w Portugalii - lista slodkosci
Lista ciast i deserów świątecznych, które można zamówić w Casa das Natas, portugalskiej sieci kawiarni
Boże Narodzenie w Portugalii - stol bozonarodzeniowy
Boże Narodzenie w Portugalii obfituje w typowe wypieki

Portugalska kuchnia świąteczna

Czas na przybliżenie nieco portugalskich dań serwowanych podczas Świąt Bożego Narodzenia. Wszystko jest tutaj inne niż w Polsce, dlatego zasługuje na szczegółowy opis. Po pierwsze stół nie jest od razu zastawiany daniami i smakołykami. Wszystko ma swoją kolejność.

Na stole najpierw pojawiają się słone przystawki (port. petiscos), następnie podawane jest danie główne, potem desery i owoce, a na koniec – tradycyjnie – mocna kawa.

Czego konkretnie można się spodziewać na portugalskim stole podczas Świąt Bożego Narodzenia? Świąteczne dania mogą różnić się w zależności od regionu, jednak przybliżę nieco północne potrawy, które są mi najbardziej znane.

Boże Narodzenie w Portugalii - kącik dorsza
Cantinho do bacalhau, czyli dosłownie "kącik dorsza" w portugalskim supermarkecie

Boże Narodzenie w Portugalii - przystawki

Jeśli chodzi o słone przekąski, nie różnią się one od tych podawanych podczas całorocznych uroczystości. Podobnie jak podczas innych spotkań rodzinnych na stole pojawiają się najczęściej:

  • gotowane krewetki (port. camarão cozido) – gotowe do kupienia w sklepie, podawane są w pancerzykach i obierane w trakcie jedzenia,
  • portugalskie paszteciki z dorsza (port. bolinhos de bacalhau),
  • portugalska wędzona szynka (port. presunto) – odpowiednik hiszpańskiego jamón i włoskiego prosciutto,
  • kurze żołądki podawane w sosie (port. moelas),
  • portugalska smażona kiełbaska (port. alheria),
  • sery miękkie (port. queijo amanteigado) i twarde,
  • smażone pierożki z różnym farszem – np. mięsnym (port. rissóis de carne), rybnym (port. rissóis de peixe), krewetkowym (port. rissóis de camarão),
  • mięsne krokieciki (port. croquete de carne),
  • krabowe przekąski smażone w panierce (port. petiscos do mar, muslitos do mar, caprichos do mar),
  • placuszki z dorsza (port. pataniscas de bacalhau).
Boże Narodzenie w Portugalii - krewetki
Typowa przystawka portugalska - ugotowane krewetki

Bożonarodzeniowe dania główne

Świąteczny dorsz – bacalhau to podstawa

W Portugalii przez cały rok na stole króluje dorsz. Nie inaczej jest więc także i w Święta. W Wigilię serwowany jest gotowany dorsz podawany z ziemniakami, kapustą galicyjską, jajkiem i oliwą z oliwek (port. Bacalhau cozido com batatas e couve galega, Bacalhau da Consoada, Bacalhau de Natal Cozido com Batatas).

Przeczytaj także wskazówki – krok po kroku: Jak pokroić i jak odsolić dorsza portugalskiego, czyli bacalhau >>>

Boże Narodzenie w Portugalii - bacalhau cozido
Bacalhau cozido, czyli gotowany dorsz

W Boże Narodzenie dorsz przybiera inną formę – tylko w okresie świątecznym serwowana jest Roupa velha de bacalhau, co dosłownie oznacza „Stare ubranie z dorsza”. To tradycyjne danie popularne jest zwłaszcza w regionie Minho.  

Roupa velha to bożonarodzeniowa potrawa z dorsza wigilijnego, a właściwie z jego pozostałości. Nieskonsumowane płaty dorsza z Wigilii zostają oczyszczone z ości oraz wymieszane z gotowanymi ziemniakami, jajkiem, cebulą i kapustą galicyjską. Danie zazwyczaj przystraja się czarnymi oliwkami i doprawia oliwą z oliwek.

Innymi słowy, bożonarodzeniowa Roupa velha zawiera te same składniki co wigilijne Bacalhau de Natal Cozido com Batatas – 24 grudnia składniki dania podawane są na talerzu osobno, a 25 grudnia są miksowane i powstaje jednogarnkowe danie. Skąd w ogóle taki pomysł na potrawę?

Wigilijne bacalhau w wersji miks z ośmiorniczką i kapustą galicyjską oraz kieliszkiem białego wina

Dawniej Roupa velha była sposobem na wykorzystanie resztek wigilijnych w biedniejszych rodzinach, które nie mogły pozwolić sobie na marnowanie żywności. Spożytkowanie wszystkich składników z dnia poprzedniego i podanie ich w inny sposób było korzystne ekonomicznie oraz przede wszystkim zaspokajało głód najuboższych rodzin.

Obecnie „Stare ubranie” to tradycyjne danie serwowane niezależnie od statusu materialnego. Rodziny portugalskie kupują odpowiednio więcej dorsza, aby ryby starczyło i na Wigilię, i na Boże Narodzenie.  

Boże Narodzenie w Portugalii - roupa velha
„Stare ubranie z dorsza” - Roupa velha to danie podawane w Boże Narodzenie

Pozostałe dania świąteczne: ośmiornica i indyk

Co jedzą Portugalczycy poza dorszem? Na świątecznym stole znajdziemy także wigilijną ośmiornicę: grillowaną (port. Polvo grelhado) lub pieczoną (port. Polvo assado) podawaną z ziemniakami i oliwą z oliwek.

W niektórych domach w okresie świątecznym popularny jest także pieczony indyk, jednak jego obecność uzależniona jest od zwyczajów konkretnej rodziny i przede wszystkim regionu zamieszkania.

Portugalskie słodkości na Boże Narodzenie

Po daniu głównym czas na portugalskie desery, które zazwyczaj są bardzo, bardzo słodkie. Gotowi na świąteczną listę?

Bolo-Rei (Bolo Rei) to dosłownie „Ciasto-Król”, „Ciasto królewskie”. Jest absolutnym numerem jeden na liście świątecznych słodkości, nie może go zabraknąć na żadnym portugalskim stole. Bolo-Rei przypomina wyglądem koronę – ma okrągłą formę z przestrzenią pośrodku.

Jasne ciasto zawiera w środku rodzynki, orzechy i kandyzowane owoce. Na wierzchu udekorowane jest także kolorowymi, kandyzowanymi owocami i dodatkowo pokryte przezroczystym lukrem lub obficie posypane cukrem pudrem.

Przepis na to ciasto pochodzi prosto z Paryża. W Portugalii Bolo-Rei został spopularyzowany w XIX wieku za sprawą lizbońskiej cukierni Confeitaria Nacional. Pierwsze wypieki tego ciasta w Lizbonie datuje się na rok 1870. Z kolei w Porto ciasto zostało rozprzestrzenione dopiero w roku 1890 przez cukiernię Confeitaria Cascais. Dziś „Ciasto królewskie” jest symbolem portugalskich Świąt Bożego Narodzenia, ale co ciekawe, można je kupić przez cały rok. W co większych supermarketach bez problemu dostaniemy je np. latem.

Boże Narodzenie w Portugalii - Bolo-Rei
Bolo-Rei - symbol portugalskich Świąt Bożego Narodzenia

Kolejnymi słodkościami obecnymi na portugalskim stole są Rabanadas. To pajdy jasnego chleba obtoczone i obsmażane w jajku z cukrem i cynamonem.

Sposobów na przygotowanie Rabanadas jest wiele. Choć podstawowe składniki się nie zmieniają, to istnieje kilka wariacji ich przygotowania np. z dodatkiem mleka, skórki z cytryny, czy dodatku miodu. Zapewne każda rodzina przygotowuje te słodkości na swój sposób – trochę tak jak polski bigos, niby jest to jedno danie, a diabeł tkwi w szczegółach i nieco inaczej smakuje u mamy, cioci i babci.

Boże Narodzenie w Portugalii - Rabanadas
Rabanadas w lokalnej kawiarni

Podczas Świąt nie może także zabraknąć następujących słodkości:

  • Aletria, czyli deser z cienkiego makaronu udekorowanego cynamonem,
  • Figos secos com nozes – suszone figi z orzechami włoskimi,
  • Frutos secos – bakalie i orzechy,
  • Pão de ló – biszkoptowe ciasto w wersji standardowej lub wilgotnej (Pão de ló húmido),
  • Pudim (Pudim de leite condensado) – portugalski flan ze skondensowanego mleka.
Boże Narodzenie w Portugalii - Aletria
Aletria - bożonarodzeniowy deser z cienkiego makaronu i cynamonu
Pão de ló - portugalski biszkopt
Boże Narodzenie w Portugalii - suszone figi
Suszone figi
Bożonarodzeniowa miseczka orzechów
Boże Narodzenie w Portugalii - suszone owoce
Świąteczne bakalie: hibiskus, figi, rodzynki i daktyle

Oprócz ciast tradycyjnie serwowane są także świeże owoce, najczęściej jest to melon lub mango, a na sam koniec domownicy piją mocną kawę (port. cafezinho).

Gotowi na ciekawostki?

Kawa nigdy nie jest podawana do ciasta, pije się ją osobno (czyli: najpierw ciasto, potem kawa).

Ciasta z kolei jada się na jednorazowych, papierowych serwetkach, a nie na talerzykach. To zwyczaj typowo portugalski, więc całkowicie niezależny od rodzaju uroczystości i obchodzonego święta. 

Co pije się podczas Świąt? Przede wszystkim portugalskie wino, soki lub napoje gazowane. W Portugalii nie ma zwyczaju picia grzańców, herbat czy smakowych kaw.

Jak widać, Boże Narodzenie w Portugalii różni się znacząco od polskich Świąt. Ponadto powyżej opisane zwyczaje i potrawy świąteczne charakterystyczne są szczególnie dla regionu Minho w północnej Portugalii. Każda część tego kraju ma nieco inne tradycje świąteczne, a te przecież bywają różne nawet w poszczególnych rodzinach. Jeśli więc znacie jeszcze inne zwyczaje świąteczne w Portugalii, śmiało opiszcie je, proszę, w komentarzach.

Feliz Natal! Boas Festas! Wesołych Świąt!  

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *